Ένα δεύτερο είδος εξαρτημένης μάθησης βασίζεται στην αρχή ότι η αμοιβή - ή ενίσχυση - μιας συγκεκριμένης συμπεριφοράς ενθαρρύνει την επανάληψη της. Με τον ίδιο τρόπο, η έλλειψη αμοιβής ή η τιμωρία μιας συμπεριφοράς, τείνει να μειώσει τις πιθανότητες επανάληψης. Το να μαθαίνει κανείς από τις συνέπειες, οι ψυχολόγοι το ονόμασαν συντελεστική εξαρτημένη μάθηση. Το όνομα του Μ.Φ.Σκίννερ έχει ταυτιστεί με τη μελέτη της συντελεστικής εξαρτημένης μάθησης. Ο πολυσυζητημένος αυτός ψυχολόγος του Χάρβαρντ, και οι συνεργάτες του, απέδειξαν ότι μια συμπεριφορά είναι στενά συνδεδεμένη με τις αμοιβές και τις τιμωρίες που έχει προκαλέσει στο παρελθόν.
Ας πάρουμε για παράδειγμα το παιδί που όλοι του λένε "μπράβο" γιατί είναι χαριτωμένο και ευχάριστο, και ας το συγκρίνουμε με ένα συνομήλικό του που καταφέρνει να του κάνουν όλα τα χατίρια με το να ξεσπάει σε κρίσεις θυμού και να γίνεται δυσάρεστο. Ο γονιός αυτού του παιδιού υποχωρεί στην επιθετική συμπεριφορά για να βρει την "ησυχία" του και με αυτό τον τρόπο την ενισχύει ικανοποιώντας τις επιθυμίες του παιδιού. Έτσι διαμορφώνεται ένας τρόπος συμπεριφοράς που μπορεί να κρατήσει (και μέχρι την ενηλικίωση) μια ολόκληρη ζωή.
Όλοι ξέρουμε για την εφαρμογή της συντελεστικής εξαρτημένης μάθησης στον κόσμο των ζώων του τσίρκου. Εκεί τα ζώα αμείβονται με μια λιχουδιά για κάθε επιτυχημένη εμφάνιση. Αυτή η τεχνική εφαρμόζεται σε αμέτρητες πειραματικές συνθήκες, στα εργαστήρια όλου του κόσμου.
Ένας ψυχολόγος, ο Βέρχειβ, εκπαίδευε περιστέρια, σε ένα εργοστάσιο φαρμάκων, και κινδύνεψαν εκατοντάδες άνθρωποι να μείνουν άνεργοι. Ήθελε να αντικαταστήσει τους ανθρώπους με περιστέρια στη γραμμή παραγωγής, εκπαιδεύοντας τα να ξεχωρίζουν τις ελαττωματικές κάψουλες στη μεταφορική ταινία. Τα περιστέρια είχαν μάθει να παρατηρούν, από ένα μικρο παραθυράκι, τις κάψουλες που περνούσαν πάνω στην ταινία, με ρυθμό δυο στο δευτερόλεπτο. Κάθε φορά που χτυπούσαν με το ράμφος τους ένα δίσκο, τη στιγμή που έβλεπαν μια "σκάρτη¨κάψουλα, αμείβονταν αμέσως. Ύστερα από μια βδομάδα μόνο θετικής ενίσχυσης, τα περιστέρια μπορούσαν να ξεχωρίσουν 99 στις εκατό ελαττωματικές κάψουλες που περνούσαν στη μεταφορική ταινία. Οι άνθρωποι έμειναν βέβαια στις δουλείες τους άλλα τα περιστέρια απέδειξαν ένα φαινόμενο που η εφαρμογή του - όπως θα δούμε - βοήθησε στη βελτίωση των συνθηκών συμπεριφοράς και εργασίας.
Κατακράτηση αμοιβών
Για να συντελεστεί η εξαρτημένη μάθηση δεν είναι απαραίτητο να ενισχύεται κάθε θετική αντίδραση. Αντίθετα, ένα από τα πιο εντυπωσιακά και πολύτιμα αποτελέσματα της έρευνας πάνω στη μάθηση, είναι η ανακάλυψη των διάφορων προγραμματισμών ενίσχυσης. Αν ένα περιστέρι αμείβεται μόνο ανά πέντε λεπτά - αμετάβλητο χρονικό σχέδιο ενίσχυσης - αντί για κάθε σωστή αντίδραση, η αντίδραση αυτή θα είναι πιο συχνή. Αν αμείβεται άλλοτε ύστερα από ένα λεπτό, άλλοτε ύστερα από τρία, άλλοτε ύστερα από πέντε λεπτά κλπ. (μεταβλητό χρονικό σχέδιο ενίσχυσης) θα μάθει τη σωστή συμπεριφορά πιο γρήγορα από ότι αν αμειβόταν κάθε φορά, άλλα όχι τόσο γρήγορα όσο με το αμετάβλητο πρόγραμμα. Όμως η συμπεριφορά που διαμορφώνεται με το μεταβλητό χρονικό αντιστέκεται πολύ περισσότερο στην εξάλειψη. Το περιστέρι θα συνεχίσει την προσπάθεια για μεγάλο χρονικό διάστημα γιατί δεν ξέρει πότε θα έρθει η επόμενη αμοιβή. Η αμετάβλητη αναλογική ενίσχυση παράγει μια μεγάλη συχνότητα αντιδράσεων και η μεταβλητή αναλογική τη μεγαλύτερη από όλες.
Έτσι μπορεί να εξηγηθεί και η αντίδραση του "κακομαθημένου παιδιού" στις αντιξοότητες και στις δυσκολίες. Ένας άνθρωπος που σε όλη του τη ζωή είχε ο,τι ήθελε, δεν είναι καθόλου προετοιμασμένος όταν συναντήσει την πρώτη απογοήτευση ή ήττα. Μπορεί να παραιτηθεί αμέσως. Κάποιος όμως που είχε πολύ λίγες ικανοποιήσεις, δεν απογοητεύεται εύκολα αν υπάρχουν μεγάλα κενά ανάμεσα στις επιτυχίες. Θα συνεχίσει να παλεύει μέχρι να πετύχει.
Οι δευτερεύοντες ενισχυτές επίσης μπορούν να γενικεύσουν τις αμοιβές. Αν κάθε φορά που αμείβεται το ζώο σε ένα πείραμα, ανάβει και ένα πράσινο φως, τότε η αμοιβή και το φως θα συνταιριαστούν. Γρήγορα το ζώο θα αντιδρά για να αμειφθεί με το φως όπως έκανε πριν για την πραγματική αμοιβή του φαγητού, του σεξ, ή οτιδήποτε άλλου. Αυτό μπορεί να μοιάζει με απάτη άλλα είναι μια ουσιαστική εξέλιξη στη συμπεριφορά των κοινωνιών - το μεγαλύτερο μέρος της ανθρώπινης ζωής εξαρτάται από δευτερεύοντες ενισχυτές. Θα ήταν πολύ δύσκολη η ζωή μας αν έπρεπε να κερδίζουμε μια μπουκιά φαΐ, ένα ποτήρι μπίρα ή ένα φιλί. Αντί γι αυτό αρκούμαστε σε έναν από τους σημαντικότερους δευτερεύοντες ενισχυτές της εποχής μας - το χρήμα. Ένα χαρτονόμισμα ή ένα κέρμα δεν έχουν καμιά άξια από μόνα τους, άλλα, πολύ συχνά, δουλεύουμε σκληρά για να τα κερδίσουμε, μόνο και μόνο γιατί μπορούμε, χρησιμοποιώντας τα, να αποκτήσουμε τους πρωτεύοντες ενισχυτές της εκλογής μας.
Συμβολικές αμοιβές
Είναι πολύ πιο εύκολο να ερευνήσει και να εφαρμόσει κανείς τις τεχνικές της συντελεστικής εξαρτημένης μάθησης στη διαμόρφωση της συμπεριφοράς των ζώων παρά των ανθρώπων. Το πεδίο της πιθανής συμπεριφοράς των ζώων είναι πιο περιορισμένο και το περιβάλλον τους ελέγχεται ολοκληρωτικά. Για παράδειγμα, όταν χρησιμοποιούμε το φαΐ σαν αμοιβή, συνήθως εξασφαλίζουμε την αποτελεσματικότητα του με το να κρατάμε τα ζώα μόνιμα πεινασμένα - δέκα τοις εκατό περίπου κάτω από το φυσιολογικό τους βάρος. Τέτοιος έλεγχος είναι πολύ σπάνιος σε πειράματα με ανθρώπους.
Παρολ΄ αυτά, οι αρχές της συντελεστικής εξαρτημένης μάθησης έχουν εφαρμοστεί με επιτυχία για τη βελτίωση πολλών απόψεων της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Η τεχνική αυτή έχει χρησιμοποιηθεί σαν μορφή θεραπείας στα ψυχιατρεία, όπου το περιβάλλον είναι περιορισμένο. Όταν ένας ασθενής βελτιώσει κάποια συμπεριφορά (όπως π.χ. να τρώει μόνος του ή να πηγαίνει στην τουαλέτα χωρίς βοήθεια) αμείβεται με μια "μάρκα" που μπορεί να την ανταλλάξει με διάφορα "προνόμια". Ένας ορισμένος αριθμός από μάρκες επιτρέπει στον ασθενή να φάει το αγαπημένο του φαγητό, να επισκεφθεί συγγενείς το Σαββατοκύριακο ή να δει τηλεόραση. Χρησιμοποιώντας τέτοια κίνητρα, η εξαρτημένη μάθηση έχει καταφέρει αξιόλογες αλλαγές στη συμπεριφορά των ανθρώπων σε ψυχιατρεία και ιδρύματα "αναπροσαρμογής", σε σχολεία και αίθουσες διδασκαλίας, ακόμα και σε εργοστάσια.
Ο ψυχολόγος Εντ Παντελίνο χρησιμοποίησε μια πρωτότυπη μορφή "συμβολικών" αμοιβών για να λύσει το πρόβλημα των "αργοποριών" σε ένα εργοστάσιο. Κάθε πρωί, όποιος έφτανε στην ώρα του, έπαιρνε από ένα χαρτί της τράπουλας. Στο τέλος της βδομάδας, αν ήταν κάθε πρωί στην ώρα του, θα είχε έναν πλήρη συνδυασμό του πόκερ. Το εργοστάσιο είχε χωριστεί σε "χαρτοπαρέες". Δεν έπαιζαν χαρτιά στην πραγματικότητα άλλα ο εργάτης με το καλύτερο φύλλο σε κάθε παρέα κέρδιζε ένα "πρίμ". Οι αργοπορίες μειώθηκαν αμέσως κατά το ένα τρίτο και παρέμειναν εκεί. Μια τέτοια τεχνική, παρόλο που είχε μεγάλη επιτυχία στη συγκεκριμένη περίπτωση, δεν θα μπορούσε να είναι αποτελεσματική σε όλα τα προβλήματα σχέσεων εργασίας.
Αυτές οι τεχνικές συμπεριφοράς είναι δημοφιλή και αποτελεσματικά μέσα στη δύσκολη δουλειά της ανατροφής των παιδιών. Πράγματι, μερικοί ψυχολόγοι - όπως οι Αζριν και Φόξ - είναι τόσο σίγουροι για την αποτελεσματικότητα των μεθόδων τους που υποστηρίζουν ότι οι μητέρες μπορούν να εκπαιδεύσουν τα παιδιά τους να πηγαίνουν στην τουαλέτα μέσα σε μια μόνο μέρα. Άλλα, βέβαια, όλα έχουν το τίμημά τους. Αυτή τη μέρα η μητέρα θα πρέπει να παρακολουθεί και την παραμικρή κίνηση και πράξη του παιδιού της.
Μαθαίνοντας να μαθαίνουμε
Ο Χάρρυ Χάρλοου έχει συμβάλει σημαντικά στη γνώση μας για τις διαδικασίες της μάθησης, δείχνοντας πως τα ζώα "μαθαίνουν να μαθαίνουν". Έβαλε δυο καπάκια - ένα κόκκινο και ένα πράσινο - μπροστά σε έναν πίθηκο. Κάτω από το πράσινο καπάκι υπήρχε πάντα μια σταφίδα, άλλα πότε ήταν τοποθετημένο στα αριστερά και πότε στα δεξιά του πιθήκου. Δεν χρειάστηκε πολύ για να μάθει ο πίθηκος ότι το πράσινο χρώμα σημαίνει επιτυχία. Ύστερα ο Χάρλοου άλλαξε το πρόβλημα και ο πίθηκος έπρεπε να μάθει ότι το τρίγωνο καπάκι, όπου και να βρισκόταν, σκέπαζε τη σταφίδα. Στο τέλος ο πίθηκος χρειαζόταν μια μόνο δοκιμή για να ανακαλύψει ποιο καπάκι σκέπαζε την αμοιβή, ακόμα και όταν του παρουσιάζονταν καινούρια σχήματα και χρώματα.
Τα δυο κύρια διδάγματα της έρευνας πάνω στη συντελεστική εξαρτημένη μάθηση είναι - Γρήγορα αποτελέσματα και προσεχτική αμοιβή της σωστής αντίδρασης. Η εξάσκηση και η επανάληψη, με όλο που είναι σημαντικές, δεν αρκούν. Ο αρχάριος πιανίστας ή ο δεξιοτέχνης που θα παίξει μια δύσκολη σπουδή του Μπάχ, η νιόπαντρη κοπέλα που μαθαίνει να μαγειρεύει ή η πεπειραμένη μαγείρισσα που δοκιμάζει μια περίπλοκη συνταγή, όλοι μαθαίνουν διαμορφώνοντας την απαραίτητη συμπεριφορά. Όλοι αρχίζουν μαθαίνοντας τους γενικούς κανόνες, το σκελετό, και ρυθμίζουν προσεχτικά την πρόοδό τους. Αν είναι αρχάριοι, ίσως να υπάρχει κάποιος δάσκαλος που θα αμείβει τις σωστές κινήσεις με επαίνους και θα διορθώνει τις λανθασμένες αγνοώντας τες. Σιγά - σιγά, καθώς γίνονται κύριοι της καινούριας επιδεξιότητας και περνούν στο επόμενο στάδιο, θα μπορούν να ενισχύσουν μόνοι τους τον εαυτό τους αναγνωρίζοντας ποιες απαντήσεις είναι σωστές και ποιες όχι.
Ας πάρουμε για παράδειγμα το παιδί που όλοι του λένε "μπράβο" γιατί είναι χαριτωμένο και ευχάριστο, και ας το συγκρίνουμε με ένα συνομήλικό του που καταφέρνει να του κάνουν όλα τα χατίρια με το να ξεσπάει σε κρίσεις θυμού και να γίνεται δυσάρεστο. Ο γονιός αυτού του παιδιού υποχωρεί στην επιθετική συμπεριφορά για να βρει την "ησυχία" του και με αυτό τον τρόπο την ενισχύει ικανοποιώντας τις επιθυμίες του παιδιού. Έτσι διαμορφώνεται ένας τρόπος συμπεριφοράς που μπορεί να κρατήσει (και μέχρι την ενηλικίωση) μια ολόκληρη ζωή.
Όλοι ξέρουμε για την εφαρμογή της συντελεστικής εξαρτημένης μάθησης στον κόσμο των ζώων του τσίρκου. Εκεί τα ζώα αμείβονται με μια λιχουδιά για κάθε επιτυχημένη εμφάνιση. Αυτή η τεχνική εφαρμόζεται σε αμέτρητες πειραματικές συνθήκες, στα εργαστήρια όλου του κόσμου.
Ένας ψυχολόγος, ο Βέρχειβ, εκπαίδευε περιστέρια, σε ένα εργοστάσιο φαρμάκων, και κινδύνεψαν εκατοντάδες άνθρωποι να μείνουν άνεργοι. Ήθελε να αντικαταστήσει τους ανθρώπους με περιστέρια στη γραμμή παραγωγής, εκπαιδεύοντας τα να ξεχωρίζουν τις ελαττωματικές κάψουλες στη μεταφορική ταινία. Τα περιστέρια είχαν μάθει να παρατηρούν, από ένα μικρο παραθυράκι, τις κάψουλες που περνούσαν πάνω στην ταινία, με ρυθμό δυο στο δευτερόλεπτο. Κάθε φορά που χτυπούσαν με το ράμφος τους ένα δίσκο, τη στιγμή που έβλεπαν μια "σκάρτη¨κάψουλα, αμείβονταν αμέσως. Ύστερα από μια βδομάδα μόνο θετικής ενίσχυσης, τα περιστέρια μπορούσαν να ξεχωρίσουν 99 στις εκατό ελαττωματικές κάψουλες που περνούσαν στη μεταφορική ταινία. Οι άνθρωποι έμειναν βέβαια στις δουλείες τους άλλα τα περιστέρια απέδειξαν ένα φαινόμενο που η εφαρμογή του - όπως θα δούμε - βοήθησε στη βελτίωση των συνθηκών συμπεριφοράς και εργασίας.
Κατακράτηση αμοιβών
Για να συντελεστεί η εξαρτημένη μάθηση δεν είναι απαραίτητο να ενισχύεται κάθε θετική αντίδραση. Αντίθετα, ένα από τα πιο εντυπωσιακά και πολύτιμα αποτελέσματα της έρευνας πάνω στη μάθηση, είναι η ανακάλυψη των διάφορων προγραμματισμών ενίσχυσης. Αν ένα περιστέρι αμείβεται μόνο ανά πέντε λεπτά - αμετάβλητο χρονικό σχέδιο ενίσχυσης - αντί για κάθε σωστή αντίδραση, η αντίδραση αυτή θα είναι πιο συχνή. Αν αμείβεται άλλοτε ύστερα από ένα λεπτό, άλλοτε ύστερα από τρία, άλλοτε ύστερα από πέντε λεπτά κλπ. (μεταβλητό χρονικό σχέδιο ενίσχυσης) θα μάθει τη σωστή συμπεριφορά πιο γρήγορα από ότι αν αμειβόταν κάθε φορά, άλλα όχι τόσο γρήγορα όσο με το αμετάβλητο πρόγραμμα. Όμως η συμπεριφορά που διαμορφώνεται με το μεταβλητό χρονικό αντιστέκεται πολύ περισσότερο στην εξάλειψη. Το περιστέρι θα συνεχίσει την προσπάθεια για μεγάλο χρονικό διάστημα γιατί δεν ξέρει πότε θα έρθει η επόμενη αμοιβή. Η αμετάβλητη αναλογική ενίσχυση παράγει μια μεγάλη συχνότητα αντιδράσεων και η μεταβλητή αναλογική τη μεγαλύτερη από όλες.
Έτσι μπορεί να εξηγηθεί και η αντίδραση του "κακομαθημένου παιδιού" στις αντιξοότητες και στις δυσκολίες. Ένας άνθρωπος που σε όλη του τη ζωή είχε ο,τι ήθελε, δεν είναι καθόλου προετοιμασμένος όταν συναντήσει την πρώτη απογοήτευση ή ήττα. Μπορεί να παραιτηθεί αμέσως. Κάποιος όμως που είχε πολύ λίγες ικανοποιήσεις, δεν απογοητεύεται εύκολα αν υπάρχουν μεγάλα κενά ανάμεσα στις επιτυχίες. Θα συνεχίσει να παλεύει μέχρι να πετύχει.
Οι δευτερεύοντες ενισχυτές επίσης μπορούν να γενικεύσουν τις αμοιβές. Αν κάθε φορά που αμείβεται το ζώο σε ένα πείραμα, ανάβει και ένα πράσινο φως, τότε η αμοιβή και το φως θα συνταιριαστούν. Γρήγορα το ζώο θα αντιδρά για να αμειφθεί με το φως όπως έκανε πριν για την πραγματική αμοιβή του φαγητού, του σεξ, ή οτιδήποτε άλλου. Αυτό μπορεί να μοιάζει με απάτη άλλα είναι μια ουσιαστική εξέλιξη στη συμπεριφορά των κοινωνιών - το μεγαλύτερο μέρος της ανθρώπινης ζωής εξαρτάται από δευτερεύοντες ενισχυτές. Θα ήταν πολύ δύσκολη η ζωή μας αν έπρεπε να κερδίζουμε μια μπουκιά φαΐ, ένα ποτήρι μπίρα ή ένα φιλί. Αντί γι αυτό αρκούμαστε σε έναν από τους σημαντικότερους δευτερεύοντες ενισχυτές της εποχής μας - το χρήμα. Ένα χαρτονόμισμα ή ένα κέρμα δεν έχουν καμιά άξια από μόνα τους, άλλα, πολύ συχνά, δουλεύουμε σκληρά για να τα κερδίσουμε, μόνο και μόνο γιατί μπορούμε, χρησιμοποιώντας τα, να αποκτήσουμε τους πρωτεύοντες ενισχυτές της εκλογής μας.
Συμβολικές αμοιβές
Είναι πολύ πιο εύκολο να ερευνήσει και να εφαρμόσει κανείς τις τεχνικές της συντελεστικής εξαρτημένης μάθησης στη διαμόρφωση της συμπεριφοράς των ζώων παρά των ανθρώπων. Το πεδίο της πιθανής συμπεριφοράς των ζώων είναι πιο περιορισμένο και το περιβάλλον τους ελέγχεται ολοκληρωτικά. Για παράδειγμα, όταν χρησιμοποιούμε το φαΐ σαν αμοιβή, συνήθως εξασφαλίζουμε την αποτελεσματικότητα του με το να κρατάμε τα ζώα μόνιμα πεινασμένα - δέκα τοις εκατό περίπου κάτω από το φυσιολογικό τους βάρος. Τέτοιος έλεγχος είναι πολύ σπάνιος σε πειράματα με ανθρώπους.
Παρολ΄ αυτά, οι αρχές της συντελεστικής εξαρτημένης μάθησης έχουν εφαρμοστεί με επιτυχία για τη βελτίωση πολλών απόψεων της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Η τεχνική αυτή έχει χρησιμοποιηθεί σαν μορφή θεραπείας στα ψυχιατρεία, όπου το περιβάλλον είναι περιορισμένο. Όταν ένας ασθενής βελτιώσει κάποια συμπεριφορά (όπως π.χ. να τρώει μόνος του ή να πηγαίνει στην τουαλέτα χωρίς βοήθεια) αμείβεται με μια "μάρκα" που μπορεί να την ανταλλάξει με διάφορα "προνόμια". Ένας ορισμένος αριθμός από μάρκες επιτρέπει στον ασθενή να φάει το αγαπημένο του φαγητό, να επισκεφθεί συγγενείς το Σαββατοκύριακο ή να δει τηλεόραση. Χρησιμοποιώντας τέτοια κίνητρα, η εξαρτημένη μάθηση έχει καταφέρει αξιόλογες αλλαγές στη συμπεριφορά των ανθρώπων σε ψυχιατρεία και ιδρύματα "αναπροσαρμογής", σε σχολεία και αίθουσες διδασκαλίας, ακόμα και σε εργοστάσια.
Ο ψυχολόγος Εντ Παντελίνο χρησιμοποίησε μια πρωτότυπη μορφή "συμβολικών" αμοιβών για να λύσει το πρόβλημα των "αργοποριών" σε ένα εργοστάσιο. Κάθε πρωί, όποιος έφτανε στην ώρα του, έπαιρνε από ένα χαρτί της τράπουλας. Στο τέλος της βδομάδας, αν ήταν κάθε πρωί στην ώρα του, θα είχε έναν πλήρη συνδυασμό του πόκερ. Το εργοστάσιο είχε χωριστεί σε "χαρτοπαρέες". Δεν έπαιζαν χαρτιά στην πραγματικότητα άλλα ο εργάτης με το καλύτερο φύλλο σε κάθε παρέα κέρδιζε ένα "πρίμ". Οι αργοπορίες μειώθηκαν αμέσως κατά το ένα τρίτο και παρέμειναν εκεί. Μια τέτοια τεχνική, παρόλο που είχε μεγάλη επιτυχία στη συγκεκριμένη περίπτωση, δεν θα μπορούσε να είναι αποτελεσματική σε όλα τα προβλήματα σχέσεων εργασίας.
Αυτές οι τεχνικές συμπεριφοράς είναι δημοφιλή και αποτελεσματικά μέσα στη δύσκολη δουλειά της ανατροφής των παιδιών. Πράγματι, μερικοί ψυχολόγοι - όπως οι Αζριν και Φόξ - είναι τόσο σίγουροι για την αποτελεσματικότητα των μεθόδων τους που υποστηρίζουν ότι οι μητέρες μπορούν να εκπαιδεύσουν τα παιδιά τους να πηγαίνουν στην τουαλέτα μέσα σε μια μόνο μέρα. Άλλα, βέβαια, όλα έχουν το τίμημά τους. Αυτή τη μέρα η μητέρα θα πρέπει να παρακολουθεί και την παραμικρή κίνηση και πράξη του παιδιού της.
Μαθαίνοντας να μαθαίνουμε
Ο Χάρρυ Χάρλοου έχει συμβάλει σημαντικά στη γνώση μας για τις διαδικασίες της μάθησης, δείχνοντας πως τα ζώα "μαθαίνουν να μαθαίνουν". Έβαλε δυο καπάκια - ένα κόκκινο και ένα πράσινο - μπροστά σε έναν πίθηκο. Κάτω από το πράσινο καπάκι υπήρχε πάντα μια σταφίδα, άλλα πότε ήταν τοποθετημένο στα αριστερά και πότε στα δεξιά του πιθήκου. Δεν χρειάστηκε πολύ για να μάθει ο πίθηκος ότι το πράσινο χρώμα σημαίνει επιτυχία. Ύστερα ο Χάρλοου άλλαξε το πρόβλημα και ο πίθηκος έπρεπε να μάθει ότι το τρίγωνο καπάκι, όπου και να βρισκόταν, σκέπαζε τη σταφίδα. Στο τέλος ο πίθηκος χρειαζόταν μια μόνο δοκιμή για να ανακαλύψει ποιο καπάκι σκέπαζε την αμοιβή, ακόμα και όταν του παρουσιάζονταν καινούρια σχήματα και χρώματα.
Τα δυο κύρια διδάγματα της έρευνας πάνω στη συντελεστική εξαρτημένη μάθηση είναι - Γρήγορα αποτελέσματα και προσεχτική αμοιβή της σωστής αντίδρασης. Η εξάσκηση και η επανάληψη, με όλο που είναι σημαντικές, δεν αρκούν. Ο αρχάριος πιανίστας ή ο δεξιοτέχνης που θα παίξει μια δύσκολη σπουδή του Μπάχ, η νιόπαντρη κοπέλα που μαθαίνει να μαγειρεύει ή η πεπειραμένη μαγείρισσα που δοκιμάζει μια περίπλοκη συνταγή, όλοι μαθαίνουν διαμορφώνοντας την απαραίτητη συμπεριφορά. Όλοι αρχίζουν μαθαίνοντας τους γενικούς κανόνες, το σκελετό, και ρυθμίζουν προσεχτικά την πρόοδό τους. Αν είναι αρχάριοι, ίσως να υπάρχει κάποιος δάσκαλος που θα αμείβει τις σωστές κινήσεις με επαίνους και θα διορθώνει τις λανθασμένες αγνοώντας τες. Σιγά - σιγά, καθώς γίνονται κύριοι της καινούριας επιδεξιότητας και περνούν στο επόμενο στάδιο, θα μπορούν να ενισχύσουν μόνοι τους τον εαυτό τους αναγνωρίζοντας ποιες απαντήσεις είναι σωστές και ποιες όχι.
