Όταν πονάει ο λαιμός μας η έχουμε πονοκέφαλο η τρέχει η μύτη μας η πονούν οι κλειδώσεις μας, ξέρουμε ότι ο γιατρός θα μας πει πως μάλλον έχουμε γρίπη. Ακόμα και αν υπάρχει κακοήθης όγκος και η πρόγνωση δεν είναι καλή, τουλάχιστον ξέρουμε τι είναι.
Άλλα τι γίνεται με την ψυχοπαθολογία; Πως γίνεται η διάγνωση; Ποια είναι τα συμπτώματα; Πως θεραπεύεται;
Οι δογματικές απόψεις και οι κυνικές στάσεις βοηθούν να υποδαυλίζεται ο φόβος για τις ψυχικές αρρώστιες και τις διαταραχές της συμπεριφοράς, άλλα αυτό που ανησυχεί τους ανθρώπους πιο πολύ είναι το μυστήριο που καλύπτει τα φαινόμενα της ψυχοπαθολογίας και τα αίτια τους. Πολύ συχνά οι άνθρωποι αποκαλούν τις ψυχιατρικές κλινικές "τρελάδικα", κοροϊδεύουν και ειρωνεύονται τους ασθενείς, τους απορρίπτουν η τους απομονώνουν, οι οικογένειες και οι φίλοι τους αισθάνονται ντροπιασμένοι και όλα αυτά γιατί φοβόμαστε την "τρέλα".
Θα με τρελάνεις...
Οι περισσότεροι από μας έχουμε συναντήσει κάποιον άνθρωπο που η δημόσια συμπεριφορά του είναι αισθητά αφύσικη. Και η συμπεριφορά που είναι αισθητά περίεργη είναι η μόνη σαφής παθολογική ένδειξη. Παρόλα αυτά, είναι καμιά φορά πολύ δύσκολο να είμαστε βέβαιοι ότι είναι παθολογική μια περίεργη συμπεριφορά - δεν υπάγονται όλες οι παρεκκλίσεις από το "φυσιολογικό" στην κατηγορία της "τρέλας". Για παράδειγμα, μπορεί να έχετε κάποιον φίλο που είναι συνήθως κοινωνικός και ζεστός άλλα που τελευταία αποξενώνεται και γίνεται όλο και πιο καχύποπτος. Μπορεί να ξέρετε κάποιον που είχε μια σοβαρή αποτυχία στη δουλειά του και του είναι πολύ δύσκολο να ξαναπροσαρμοστεί. Ίσως να πιστεύετε ότι και οι δυο χρειάζονται βοήθεια παρόλο που δε θα σας περάσει από το μυαλό να τους χαρακτηρίσετε "τρελούς" η ακόμα και "νευρωτικούς" (ένας όρος που έχει γίνει δημοφιλής άλλα που πάρα πολύ συχνά χρησιμοποιείται λάθος).
Η ανωμαλία είναι λοιπόν απλώς θέμα βαθμού; Καθορίζεται μόνο από αυτόν που την παρατηρεί; Ποιος αποφασίζει επίσημα ότι κάποιος είναι τρελός η ανώμαλος η ότι χρειάζεται ψυχολογική βοήθεια; Η διαγνωστική διαδικασία είναι μόνο θέμα προσωπικής γνώμης; Ίσως εδώ θα βοηθούσε να εξετάσουμε δυο μεθόδους έρευνας της "ανωμαλίας" και πως οι ψυχολόγοι, με βάση αυτές τις μεθόδους, κατασκευάζουν τα διαγνωστικά τους κριτήρια.
Κακό για την ανθρωπότητα
Υπάρχει ο λεγόμενος εξελικτικός ορισμός της "ανωμαλίας" που την περιγράφει σαν "παρεμποδίζουσα την προσαρμογή του ατόμου και, κατά συνέπεια, της ανθρωπότητας σαν γένος". Σε αυτόν τον ορισμό μπορούμε να προσθέσουμε τη θέση ότι μια συμπεριφορά είναι ανώμαλη όταν μειώνει τις πιθανότητες του ανθρώπου - η της κοινωνίας - για ευημερία. Αυτή η θέση βασίζεται στον ορισμό που έδωσε το 1960 ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας - υγεία είναι "μια κατάσταση απόλυτης σωματικής, ψυχικής και κοινωνικής ευημερίας και όχι μόνο η απουσία αρρώστιας η αναπηρίας".
Σύμφωνα με τον εξελικτικό ορισμό, μια συμπεριφορά μπορεί να είναι ανώμαλη ακόμα και αν είναι πολύ κοινή και συχνή ανάμεσα στους ανθρώπους. Έτσι, τα παραπτώματα, η απάτη και η βιαιότητα είναι ανωμαλίες εφ' όσον ελαττώνουν τις πιθανότητες του ανθρώπου για ευημερία. Το γεγονός ότι είναι πολύ συχνά κοινωνικά φαινόμενα θεωρείται άσχετο.
Ο,τι δεν είναι κοινό είναι ανώμαλο
Ο στατιστικός ορισμός καθορίζει την παθολογική συμπεριφορά συγκρίνοντας τη συμπεριφορά ενός ατόμου με τα κριτήρια που απορρέουν από τη στάθμιση της συμπεριφοράς όλων των ατόμων που ζουν μέσα στην ίδια κοινωνία. Σύμφωνα με αυτό τον ορισμό, η κάθε σπάνια συμπεριφορά είναι ανώμαλη. Η ομαλότητα εξισώνεται με την ευπείθεια. Άλλα καμιά φορά τα κριτήρια είναι αρκετά εύκαμπτα - ένας μεγαλοφυής άνθρωπος μπορεί να είναι τόσο "διαφορετικός" από τους άλλους που θα θεωρείται ¨τρελός, άλλα ο στρατιώτης που, πειθαρχώντας στον κοινό κανόνα, σκοτώνει οποιονδήποτε δε φοράει την ίδια στολή με κείνων, θεωρείται απολυτά φυσιολογικός. Σε μερικές "πρωτόγονες" κοινωνίες είναι κοινή και παραδεκτή η δημιουργία μιας κατάστασης συναισθηματικής έξαρσης που οι ψυχίατροι της Δύσης έχουν συνδέσει με την κατατονική σχιζοφρένεια. Ποιος έχει δίκιο;
Πολλοί ψυχολόγοι και ψυχίατροι υιοθετούν μια καθαρά πραγματιστική θέση - αν κάποιος ζητήσει τη βοήθεια τους αυτό είναι αρκετό για να θεωρηθεί υποψήφιος θεραπείας. Έτσι η ταμπέλα "ανώμαλος" δε χρειάζεται - ο σκοπός της θεραπείας δεν είναι μόνο η απαλλαγή από την παράξενη συμπεριφορά άλλα η μεγαλύτερη δυνατή ανάπτυξη και αξιοποίηση του δυναμικού του κάθε ανθρώπου.
Αυτή η άποψη όμως δεν βοηθάει στη διάγνωση της ψυχικής αρρώστιας, που δεν ταυτίζεται απαραίτητα με την ανωμαλία. Κάποιος πρέπει ουσιαστικά να αποφασίσει αν ο άνθρωπος είναι ψυχικά άρρωστος η όχι.
Για πολλά χρόνια αυτή η απόφαση υπάκουγε στο "ιατρικό μοντέλο" της ψυχιατρικής. Σύμφωνα με αυτό, οι ψυχικές διαταραχές οφείλονται πρωταρχικά σε κάποια γενετική η οργανική δυσλειτουργία - άρα η ανώμαλη συμπεριφορά είναι σύμπτωμα κάποιας αρρώστιας και οι αρρώστιες αντιμετωπίζονται στα νοσοκομεία από γιατρούς. Έτσι, για πάρα πολλά χρόνια αυτές οι περιπτώσεις ήταν αποκλειστικά στα χέρια των ψυχιάτρων (δηλαδή των ανθρώπων με τα παραδοσιακά ιατρικά προσόντα).
Αυτή η προσέγγιση δέχτηκε έντονη κριτική από ριζοσπάστες ψυχιάτρους όπως ο Ρ.Ν.Λαίνγκ και ο Τόμας Ζαζ. Ο Λαίνγκ αντιτίθεται στην παραδοσιακή θεώρηση της ψυχοπαθολογίας, στις ψυχιατρικές πτέρυγες και στις νευρολογικές κλινικές, στα ηλεκτροσόκ και στα φάρμακα, και στον αυταρχισμό της παραδοσιακής ψυχοθεραπείας. Αντί να αντιμετωπίζεται η "ανώμαλη" συμπεριφορά σαν το αποτέλεσμα κάποιας αρρώστιας που έχει τις ρίζες της στο παρελθόν, ο Λαίνγκ τη θεωρεί σαν μια ανικανότητα του ανθρώπου να συναλλαγεί και να προσαρμοστεί, κάποια συγκεκριμένη στιγμή της ζωής του. Ο Ζάζ πιστεύει ότι η σχέση ανάμεσα στο νοσοκομειακό ψυχίατρο και τον ασθενή είναι περισσότερο σχέση αφέντη και σκλάβου παρά γιατρού και ενήλικου αρρώστου.
Η "ριζοσπαστική" σχολή υποστηρίζει ότι αυτό που ονομάζουμε "ψυχική αρρώστια" δεν αποκλείεται να είναι μια υγιής αντίδραση σε μια αρρωστημένη κοινωνία. Αντί να αντιμετωπίζουν τους "ψυχικά αρρώστους" σαν παθητικούς ασθενείς, πιστεύουν ότι οι ίδιοι οι άρρωστοι πρέπει να αναλάβουν ευθύνη και να αναμιχθούν ενεργά στη "διαχείριση" της συμπεριφοράς τους. Μερικοί ψυχίατροι θεωρούν την "ψυχική αρρώστια" σαν μια απλή παρέκκλιση της συμπεριφοράς. Καμιά φορά η "ψυχική αρρώστια" δεν είναι καν παρέκκλιση, άλλα μόνο μια λειτουργική κατηγοριοποίηση συμπεριφοράς που εφευρέθηκε και διατηρείται από τις προσδοκίες της κοινωνίας και αυτούς που ασχολούνται με την ψυχική υγεία.
Αν λες ότι είσαι τρελός, τότε είσαι σίγουρα.
Σε μια προσπάθεια να αποδείξουν την ανεπάρκεια της παραδοσιακής διάγνωσης και θεραπείας της ψυχικής αρρώστιας, ο Ντέιβιντ Ρόζενχαν και 12 από τους συνεργάτες του, "εισήχθησαν", στα 1973, σε διάφορες ψυχιατρικές κλινικές, χρησιμοποιώντας ψεύτικες ταυτότητες. Ο,τι είπαν κατά την εισαγωγή τους ήταν απόλυτα αληθινό. Το μόνο ψέμα ήταν τα υποτιθέμενα "συμπτώματα" που τους οδήγησαν στο ψυχιατρείο. Στα 11 από τα 12 νοσοκομεία, οι "ασθενείς" μεταφέρθηκαν σε ειδικές ψυχιατρικές πτέρυγες (ανάλογα με τα συμπτώματά τους) με τη διάγνωση της "σχιζοφρένειας". Μόλις όμως μπήκαν μέσα, ο Ρόζενχαν και οι συνεργάτες του, έπαψαν να παριστάνουν τους τρελούς και άρχισαν να συμπεριφέρονται φυσιολογικά. Παρόλα αυτά κανείς δεν κατάλαβε ότι ήταν "ψευτο-ασθενείς". Ένας - ένας άρχισαν να βγαίνουν από τις κλινικές με την διάγνωση "σχιζοφρένεια υπό έλεγχο", αφού είχαν μείνει μέσα ο καθένας, κατά μέσο όρο, 19 μέρες περίπου. Σε κανένα από τα νοσοκομεία δεν υπήρξε ούτε ένα μέλος του προσωπικού που να αντιληφθεί ότι είχε γίνει λάθος εισαγωγή και κρατούσαν απόλυτα φυσιολογικούς ανθρώπους μέσα σε ιδρύματα για ψυχοπαθείς. Ήταν οι σύζυγοί και οι φίλοι που φρόντισαν να τους βγάλουν από μέσα.
Όταν έγινε γνωστή στην Αμερική η ερεύνα του Ρόζενχαν, το προσωπικό ενός νοσοκομείου ισχυρίστηκε ότι εκείνοι δε θα μπορούσαν ποτέ να κάνουν τέτοιο λάθος. Ο Ρόζενχαν τους προκάλεσε προειδοποιώντας τους ότι ένας τουλάχιστον συνεργάτης θα πάει για εισαγωγή τους επόμενους τρεις μήνες. Μέσα σε αυτούς τους 3 μήνες, ο κάθε μελλοντικός "τρόφιμος" εξεταζόταν πολύ προσεχτικά από το προσωπικό του νοσοκομείου. Από τους 193 ασθενείς που νοσηλεύτηκαν στο διάστημα αυτό, 19 χαρακτηρίστηκαν και από τον ψυχίατρο και από τον ψυχολόγο - χωριστά - σαν "απατεώνες", ενώ περίπου 41 από αυτούς χαρακτηρίστηκαν σαν ψευτο-ασθενείς τουλάχιστον από ένα μέλος του προσωπικού. Αξίζει να σημειωθεί ότι κανένας από τους 193 δεν ήταν συνεργάτης του Ρόζενχαν...
Εκτός αν είναι κανείς αρκετά κυνικός ώστε να υποστηρίξει ότι στην ομάδα του Ρόζενχαν ήταν όλοι τρελοί, τα παραπάνω αποτελέσματα είναι η πιο σημαντική καταδίκη της εφαρμογής του "ιατρικού μοντέλου" στην τεχνική εισαγωγή και διάγνωσης των νοσοκομείων, και επιβεβαιώνουν τους φόβους των κοινών ανθρώπων ότι μπορεί να βρεθούν κατά λάθος κλεισμένοι στο "τρελάδικο". Ευτυχώς τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει τεράστιες αλλαγές στον τρόπο που η ψυχολογία και η ψυχιατρική καθορίζουν τις έννοιες της "ομαλότητας" και της "τρέλας". Οι σύγχρονοι ειδικοί της ψυχικής υγείας δουλεύουν με καινούριες και αποτελεσματικές μεθόδους διάγνωσης και θεραπείας.
Άλλα τι γίνεται με την ψυχοπαθολογία; Πως γίνεται η διάγνωση; Ποια είναι τα συμπτώματα; Πως θεραπεύεται;
Οι δογματικές απόψεις και οι κυνικές στάσεις βοηθούν να υποδαυλίζεται ο φόβος για τις ψυχικές αρρώστιες και τις διαταραχές της συμπεριφοράς, άλλα αυτό που ανησυχεί τους ανθρώπους πιο πολύ είναι το μυστήριο που καλύπτει τα φαινόμενα της ψυχοπαθολογίας και τα αίτια τους. Πολύ συχνά οι άνθρωποι αποκαλούν τις ψυχιατρικές κλινικές "τρελάδικα", κοροϊδεύουν και ειρωνεύονται τους ασθενείς, τους απορρίπτουν η τους απομονώνουν, οι οικογένειες και οι φίλοι τους αισθάνονται ντροπιασμένοι και όλα αυτά γιατί φοβόμαστε την "τρέλα".
Θα με τρελάνεις...
Οι περισσότεροι από μας έχουμε συναντήσει κάποιον άνθρωπο που η δημόσια συμπεριφορά του είναι αισθητά αφύσικη. Και η συμπεριφορά που είναι αισθητά περίεργη είναι η μόνη σαφής παθολογική ένδειξη. Παρόλα αυτά, είναι καμιά φορά πολύ δύσκολο να είμαστε βέβαιοι ότι είναι παθολογική μια περίεργη συμπεριφορά - δεν υπάγονται όλες οι παρεκκλίσεις από το "φυσιολογικό" στην κατηγορία της "τρέλας". Για παράδειγμα, μπορεί να έχετε κάποιον φίλο που είναι συνήθως κοινωνικός και ζεστός άλλα που τελευταία αποξενώνεται και γίνεται όλο και πιο καχύποπτος. Μπορεί να ξέρετε κάποιον που είχε μια σοβαρή αποτυχία στη δουλειά του και του είναι πολύ δύσκολο να ξαναπροσαρμοστεί. Ίσως να πιστεύετε ότι και οι δυο χρειάζονται βοήθεια παρόλο που δε θα σας περάσει από το μυαλό να τους χαρακτηρίσετε "τρελούς" η ακόμα και "νευρωτικούς" (ένας όρος που έχει γίνει δημοφιλής άλλα που πάρα πολύ συχνά χρησιμοποιείται λάθος).
Η ανωμαλία είναι λοιπόν απλώς θέμα βαθμού; Καθορίζεται μόνο από αυτόν που την παρατηρεί; Ποιος αποφασίζει επίσημα ότι κάποιος είναι τρελός η ανώμαλος η ότι χρειάζεται ψυχολογική βοήθεια; Η διαγνωστική διαδικασία είναι μόνο θέμα προσωπικής γνώμης; Ίσως εδώ θα βοηθούσε να εξετάσουμε δυο μεθόδους έρευνας της "ανωμαλίας" και πως οι ψυχολόγοι, με βάση αυτές τις μεθόδους, κατασκευάζουν τα διαγνωστικά τους κριτήρια.
Κακό για την ανθρωπότητα
Υπάρχει ο λεγόμενος εξελικτικός ορισμός της "ανωμαλίας" που την περιγράφει σαν "παρεμποδίζουσα την προσαρμογή του ατόμου και, κατά συνέπεια, της ανθρωπότητας σαν γένος". Σε αυτόν τον ορισμό μπορούμε να προσθέσουμε τη θέση ότι μια συμπεριφορά είναι ανώμαλη όταν μειώνει τις πιθανότητες του ανθρώπου - η της κοινωνίας - για ευημερία. Αυτή η θέση βασίζεται στον ορισμό που έδωσε το 1960 ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας - υγεία είναι "μια κατάσταση απόλυτης σωματικής, ψυχικής και κοινωνικής ευημερίας και όχι μόνο η απουσία αρρώστιας η αναπηρίας".
Σύμφωνα με τον εξελικτικό ορισμό, μια συμπεριφορά μπορεί να είναι ανώμαλη ακόμα και αν είναι πολύ κοινή και συχνή ανάμεσα στους ανθρώπους. Έτσι, τα παραπτώματα, η απάτη και η βιαιότητα είναι ανωμαλίες εφ' όσον ελαττώνουν τις πιθανότητες του ανθρώπου για ευημερία. Το γεγονός ότι είναι πολύ συχνά κοινωνικά φαινόμενα θεωρείται άσχετο.
Ο,τι δεν είναι κοινό είναι ανώμαλο
Ο στατιστικός ορισμός καθορίζει την παθολογική συμπεριφορά συγκρίνοντας τη συμπεριφορά ενός ατόμου με τα κριτήρια που απορρέουν από τη στάθμιση της συμπεριφοράς όλων των ατόμων που ζουν μέσα στην ίδια κοινωνία. Σύμφωνα με αυτό τον ορισμό, η κάθε σπάνια συμπεριφορά είναι ανώμαλη. Η ομαλότητα εξισώνεται με την ευπείθεια. Άλλα καμιά φορά τα κριτήρια είναι αρκετά εύκαμπτα - ένας μεγαλοφυής άνθρωπος μπορεί να είναι τόσο "διαφορετικός" από τους άλλους που θα θεωρείται ¨τρελός, άλλα ο στρατιώτης που, πειθαρχώντας στον κοινό κανόνα, σκοτώνει οποιονδήποτε δε φοράει την ίδια στολή με κείνων, θεωρείται απολυτά φυσιολογικός. Σε μερικές "πρωτόγονες" κοινωνίες είναι κοινή και παραδεκτή η δημιουργία μιας κατάστασης συναισθηματικής έξαρσης που οι ψυχίατροι της Δύσης έχουν συνδέσει με την κατατονική σχιζοφρένεια. Ποιος έχει δίκιο;
Πολλοί ψυχολόγοι και ψυχίατροι υιοθετούν μια καθαρά πραγματιστική θέση - αν κάποιος ζητήσει τη βοήθεια τους αυτό είναι αρκετό για να θεωρηθεί υποψήφιος θεραπείας. Έτσι η ταμπέλα "ανώμαλος" δε χρειάζεται - ο σκοπός της θεραπείας δεν είναι μόνο η απαλλαγή από την παράξενη συμπεριφορά άλλα η μεγαλύτερη δυνατή ανάπτυξη και αξιοποίηση του δυναμικού του κάθε ανθρώπου.
Αυτή η άποψη όμως δεν βοηθάει στη διάγνωση της ψυχικής αρρώστιας, που δεν ταυτίζεται απαραίτητα με την ανωμαλία. Κάποιος πρέπει ουσιαστικά να αποφασίσει αν ο άνθρωπος είναι ψυχικά άρρωστος η όχι.
Για πολλά χρόνια αυτή η απόφαση υπάκουγε στο "ιατρικό μοντέλο" της ψυχιατρικής. Σύμφωνα με αυτό, οι ψυχικές διαταραχές οφείλονται πρωταρχικά σε κάποια γενετική η οργανική δυσλειτουργία - άρα η ανώμαλη συμπεριφορά είναι σύμπτωμα κάποιας αρρώστιας και οι αρρώστιες αντιμετωπίζονται στα νοσοκομεία από γιατρούς. Έτσι, για πάρα πολλά χρόνια αυτές οι περιπτώσεις ήταν αποκλειστικά στα χέρια των ψυχιάτρων (δηλαδή των ανθρώπων με τα παραδοσιακά ιατρικά προσόντα).
Αυτή η προσέγγιση δέχτηκε έντονη κριτική από ριζοσπάστες ψυχιάτρους όπως ο Ρ.Ν.Λαίνγκ και ο Τόμας Ζαζ. Ο Λαίνγκ αντιτίθεται στην παραδοσιακή θεώρηση της ψυχοπαθολογίας, στις ψυχιατρικές πτέρυγες και στις νευρολογικές κλινικές, στα ηλεκτροσόκ και στα φάρμακα, και στον αυταρχισμό της παραδοσιακής ψυχοθεραπείας. Αντί να αντιμετωπίζεται η "ανώμαλη" συμπεριφορά σαν το αποτέλεσμα κάποιας αρρώστιας που έχει τις ρίζες της στο παρελθόν, ο Λαίνγκ τη θεωρεί σαν μια ανικανότητα του ανθρώπου να συναλλαγεί και να προσαρμοστεί, κάποια συγκεκριμένη στιγμή της ζωής του. Ο Ζάζ πιστεύει ότι η σχέση ανάμεσα στο νοσοκομειακό ψυχίατρο και τον ασθενή είναι περισσότερο σχέση αφέντη και σκλάβου παρά γιατρού και ενήλικου αρρώστου.
Η "ριζοσπαστική" σχολή υποστηρίζει ότι αυτό που ονομάζουμε "ψυχική αρρώστια" δεν αποκλείεται να είναι μια υγιής αντίδραση σε μια αρρωστημένη κοινωνία. Αντί να αντιμετωπίζουν τους "ψυχικά αρρώστους" σαν παθητικούς ασθενείς, πιστεύουν ότι οι ίδιοι οι άρρωστοι πρέπει να αναλάβουν ευθύνη και να αναμιχθούν ενεργά στη "διαχείριση" της συμπεριφοράς τους. Μερικοί ψυχίατροι θεωρούν την "ψυχική αρρώστια" σαν μια απλή παρέκκλιση της συμπεριφοράς. Καμιά φορά η "ψυχική αρρώστια" δεν είναι καν παρέκκλιση, άλλα μόνο μια λειτουργική κατηγοριοποίηση συμπεριφοράς που εφευρέθηκε και διατηρείται από τις προσδοκίες της κοινωνίας και αυτούς που ασχολούνται με την ψυχική υγεία.
Αν λες ότι είσαι τρελός, τότε είσαι σίγουρα.
Σε μια προσπάθεια να αποδείξουν την ανεπάρκεια της παραδοσιακής διάγνωσης και θεραπείας της ψυχικής αρρώστιας, ο Ντέιβιντ Ρόζενχαν και 12 από τους συνεργάτες του, "εισήχθησαν", στα 1973, σε διάφορες ψυχιατρικές κλινικές, χρησιμοποιώντας ψεύτικες ταυτότητες. Ο,τι είπαν κατά την εισαγωγή τους ήταν απόλυτα αληθινό. Το μόνο ψέμα ήταν τα υποτιθέμενα "συμπτώματα" που τους οδήγησαν στο ψυχιατρείο. Στα 11 από τα 12 νοσοκομεία, οι "ασθενείς" μεταφέρθηκαν σε ειδικές ψυχιατρικές πτέρυγες (ανάλογα με τα συμπτώματά τους) με τη διάγνωση της "σχιζοφρένειας". Μόλις όμως μπήκαν μέσα, ο Ρόζενχαν και οι συνεργάτες του, έπαψαν να παριστάνουν τους τρελούς και άρχισαν να συμπεριφέρονται φυσιολογικά. Παρόλα αυτά κανείς δεν κατάλαβε ότι ήταν "ψευτο-ασθενείς". Ένας - ένας άρχισαν να βγαίνουν από τις κλινικές με την διάγνωση "σχιζοφρένεια υπό έλεγχο", αφού είχαν μείνει μέσα ο καθένας, κατά μέσο όρο, 19 μέρες περίπου. Σε κανένα από τα νοσοκομεία δεν υπήρξε ούτε ένα μέλος του προσωπικού που να αντιληφθεί ότι είχε γίνει λάθος εισαγωγή και κρατούσαν απόλυτα φυσιολογικούς ανθρώπους μέσα σε ιδρύματα για ψυχοπαθείς. Ήταν οι σύζυγοί και οι φίλοι που φρόντισαν να τους βγάλουν από μέσα.
Όταν έγινε γνωστή στην Αμερική η ερεύνα του Ρόζενχαν, το προσωπικό ενός νοσοκομείου ισχυρίστηκε ότι εκείνοι δε θα μπορούσαν ποτέ να κάνουν τέτοιο λάθος. Ο Ρόζενχαν τους προκάλεσε προειδοποιώντας τους ότι ένας τουλάχιστον συνεργάτης θα πάει για εισαγωγή τους επόμενους τρεις μήνες. Μέσα σε αυτούς τους 3 μήνες, ο κάθε μελλοντικός "τρόφιμος" εξεταζόταν πολύ προσεχτικά από το προσωπικό του νοσοκομείου. Από τους 193 ασθενείς που νοσηλεύτηκαν στο διάστημα αυτό, 19 χαρακτηρίστηκαν και από τον ψυχίατρο και από τον ψυχολόγο - χωριστά - σαν "απατεώνες", ενώ περίπου 41 από αυτούς χαρακτηρίστηκαν σαν ψευτο-ασθενείς τουλάχιστον από ένα μέλος του προσωπικού. Αξίζει να σημειωθεί ότι κανένας από τους 193 δεν ήταν συνεργάτης του Ρόζενχαν...
Εκτός αν είναι κανείς αρκετά κυνικός ώστε να υποστηρίξει ότι στην ομάδα του Ρόζενχαν ήταν όλοι τρελοί, τα παραπάνω αποτελέσματα είναι η πιο σημαντική καταδίκη της εφαρμογής του "ιατρικού μοντέλου" στην τεχνική εισαγωγή και διάγνωσης των νοσοκομείων, και επιβεβαιώνουν τους φόβους των κοινών ανθρώπων ότι μπορεί να βρεθούν κατά λάθος κλεισμένοι στο "τρελάδικο". Ευτυχώς τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει τεράστιες αλλαγές στον τρόπο που η ψυχολογία και η ψυχιατρική καθορίζουν τις έννοιες της "ομαλότητας" και της "τρέλας". Οι σύγχρονοι ειδικοί της ψυχικής υγείας δουλεύουν με καινούριες και αποτελεσματικές μεθόδους διάγνωσης και θεραπείας.
