Το ηθικό άγχος

Η ανθρώπινη ζωή χαρακτηρίζεται από την ύπαρξη ηθικών κινήτρων, ιδεωδών και ιδανικών. Πηγή όλων αυτών είναι ή ενατένιση προς το τέλειο, το δίκαιο, το σωστό και το καλό, σύμφωνα με ένα πρότυπο πού ο κάθε άνθρωπος το έχει ενστερνιστεί και προσπαθεί να κάνει βίωμα και πράξη. Περιεχόμενο όλων αυτών μπορεί να είναι ή οικογένεια, ή πατρίδα, ή επιστήμη, ή τέχνη, ή πολιτική, τελικός δε σκοπός δεν μπορεί να είναι παρά ή ευτυχία τού ανθρώπου.

Τα ιδανικά και οι ηθικές αξίες έχουν το χαρακτηριστικό ότι απορροφούν, πολλές φορές ολοκληρωτικά, την προσωπικότητα και τη δραστηριότητα, και όλες οι άλλες εκδηλώσεις της ζωής μπαίνουν σε δεύτερη μοίρα. Αυτό σημαίνει πώς εκείνο το άτομο πού έχει κάνει σκοπό της ζωής του ένα ιδανικό, έχει κυριαρχήσει πάνω στις άλλες ανάγκες του, πάνω σε όλες τις ανάγκες του, έχει υποτάξει το σώμα του, κι έχει δαμάσει τις αισθήσεις του. Στις περιπτώσεις αυτές υπάρχει πάντα μια σύγκριση, ένα μέτρο, και μια συνεχής αντιπαράθεση τού ιδανικού σκοπού και της τωρινής πραγματικότητας, ή συνειδητοποίηση δε αυτού τού κενού, τού ρήγματος, και τής αποστάσεως ανάμεσα στα δύο είναι πού αποτελεί το κίνητρο για τη δράση, ώστε να γεμίσει το κενό, να κερδηθεί ή διαφορά, να ξεπεραστούν τα εμπόδια, να μηδενιστεί ή απόσταση.

Είναι φανερό πώς όταν ο σκοπός πραγματοποιείται, γεμίζει με χαρά, ενθουσιασμό και αγαλλίαση και αισιοδοξία, όταν όμως συναντά εμπόδια πού κάνουν το σκοπό απραγματοποίητο, τότε παρουσιάζεται κατάθλιψη, απαισιοδοξία και άγχος. Το άγχος σε αυτές τις περιπτώσεις μπορεί να πάρει τη μορφή μιας δημιουργικής προσπάθειας πού γεμίζει την ύπαρξη και διώχνει το άγχος στο περιθώριο για να εμφανιστεί και πάλι μόλις αυτή ή προσπάθεια για έναν οποιοδήποτε λόγο εμποδιστεί ή και ανασταλεί. Επίσης μπορεί να πάρει τη μορφή ενός αγώνα για την επιδίωξη του σκοπού και την πραγματοποίησή του, αγώνα στον όποιο το άτομο μπορεί να δώσει όλες του τις δυνάμεις, να θυσιάσει όλες τις χαρές και τις απολαύσεις, και τελικά να οδηγήσει και στη θυσία και της ίδιας του τής ζωής.

Ιδιαίτερες περιπτώσεις αυτής τής ηθικής διαπάλης, με σκοπό το ξεπέρασμα τού αφόρητου άγχους πού αυτές δημιουργούν σε ορισμένα ιδιαίτερα ευαίσθητα και ευπαθή άτομα, βρίσκουμε σε ορισμένες εκδηλώσεις τού κινήματος των χίπις. Σε ένα από τα κεντρικά τους συνθήματα «κάνουμε έρωτα και όχι πόλεμο» (we do love and not war), εκφράζεται ή αποστροφή τους προς τις δυνάμεις αυτοκαταστροφής πού εξαπέλυσε ο άνθρωπος ενάντια στον εαυτό του, και πού την αποκορύφωσή τους αποτελεί ή ατομική βόμβα, και ή καταφυγή τους σε ένα από τα πιο ανθρώπινα συναισθήματα τής αγάπης και τού έρωτα.

Κώστας Γεωργάκης Άλλες εκδηλώσεις αυτής τής καταστάσεως πού αποτελεί παγκόσμιο φαινόμενο και πού ακόμα δεν μελετήθηκε και δεν προσέχθηκε όσο θα έπρεπε, είναι οι αυτοπυρπολήσεις τής νεολαίας όπως ο Κώστας Γεωργάκης που ήταν φοιτητής που αυτοπυρπολήθηκε σε ένδειξη διαμαρτυρίας για την δικτατορία στην Ελλάδα. Η διάθεσή της για το γκρέμισμα τού κατεστημένου και τού παλιού, πού για αυτήν αντιπροσωπεύει την αιτία τής τρέλας τού πολέμου και τής αλληλοσφαγής, τού μικροβιακού όπλου, τού πυρηνικού ολέθρου, των αστρονομικών εξοπλισμών, και ταυτόχρονα τής σπατάλης δυνάμεων και μέσων πού θα μπορούσαν να χρησιμεύσουν για την αντιμετώπιση τής πείνας, τής αρρώστιας, τής αμάθειας, και τής δυστυχίας, πού μαστίζουν πλατιά στρώματα τής ανθρωπότητας.

Οι εκδηλώσεις αυτές αποτελούν ένα έσχατο μέσο απογνώσεως μπροστά σε καταστάσεις πού για τη νεολαία είναι ασύλληπτες και ακατανόητες, και πού γεμίζουν την ύπαρξη της με πίκρα, απαισιοδοξία, αποστροφή, και καταθλιπτικό άγχος, μη βρίσκοντας καμιά σκοπιμότητα και καμιά χαρά σε έναν κόσμο πού στη συνείδηση της τον θέλει ιδανικό, ηθικό, δίκαιο, ίδιο για όλους.